Cover-uw-brein-als-medicijn-blogartikel-hartcoherentietraining.be-Oosterzele-Gent-Mathieu-Devies-e1608996483377

Uw brein als medicijn – hoofdstuk hartcoherentie

ONS HART EN ONZE ADEMHALING AANWENDEN ALS OPLOSSING VOOR ALLERLEI STRESS GERELATEERDE EN EMOTIONELE PROBLEMEN.

In het boek “Uw brein als medicijn” van Dr. David Servan-Schreiber leren we een aantal ´life hacks´ om veerkrachtig in het leven te staan.

De Westerse geneeskunde heeft voor breuken, acute ziekteprocessen zoals een ontstoken appendix e.a. zijn effectiviteit reeds meerdere malen bewezen. Maar wat met chronische aandoeningen zoals een depressie of een paniek- of angststoornis? Bij dergelijke (psychiatrische) aandoeningen is de effectiviteit van de Westerse medische oplossingen veel minder duidelijk.

De zoektocht naar handvaten om deze lastige chronische aandoeningen te ´genezen´, heeft mij uiteindelijk bij het boek van Dr. David Servan-Schreiber gebracht. “Uw brein als medicijn” is een indrukwekkend werk dat een aantal eenvoudige en effectieve therapieën bundelt.

Het zijn methoden die het zelfgenezend vermogen aanspreken, met andere woorden ingebakken in ons lichaam en geest. Om deze mechanismen te begrijpen kunnen we meer en meer leunen op de toename van kennis van het brein in de neurowetenschappen. Nieuwe inzichten in de interacties tussen de hersenen en andere orgaanstelsels volgen elkaar snel op. Psycho(patho)logische fenomenen worden meer en meer gelinkt aan de kennis van de hersenen en de rest van ons lichaam.

ONDERSCHEID HET RATIONELE EN HET EMOTIONELE BREIN

Evolutionair gezien zijn er drie grote delen in onze hersenen te onderscheiden: het reptielenbrein, het emotionele brein en het rationele brein. Nemen we het reptielenbrein en het emotionele centrum samen, dan kunnen we de hersenen opdelen in een ´emotioneel brein´ en een ´rationeel brein´. Beiden verschillen qua bouw, biochemische eigenschappen, organisatie van de cellen en functioneren.

Het emotionele systeem controleert onze emoties en psychologisch welbevinden maar ook de de fysiologie van het lichaam: onze hartfunctie, bloeddruk, hormoonhuishouding, spijsvertering, immuniteit, …

Emotionele storingen zoals angsten, paniek, slecht slapen, onrust, neerslachtigheid, depressie, … zijn het gevolg van slecht functioneren van het emotionele brein.

T(t)rauma´s, met of zonder hoofdletter, worden in het emotionele brein opgeslagen. Deze ervaringen gaan onbewust ons heden en toekomst bepalen: onze perceptie, emoties, denken en gedrag.

Angststoornis, posttraumatische stressstoornis – Carla heeft voortdurend last van nachtmerries. In deze dromen wordt zij achtervolgd door mannen met bivakmutsen op, die haar met een pistool bedreigen. Deze nachtmerries zijn ontstaan nadat Carla twee jaar geleden slachtoffer was van een bankoverval. Zij werkte toen bij een bank en werd met een pistool op de slaap gedwongen geld te overhandigen. Dat gebeuren laat Carla niet los. Als zij op straat een bromfiets tegenkomt, schrikt zij nog steeds (de overvallers vluchtten per bromfiets). Doordat Carla volledig verstijft als er ´ongure typen´ aan de balie komen, kan zij haar werk als bankbediende niet langer uitvoeren. Zij blijft nu veel binnen en zorgt ervoor dat de deuren goed op slot zitten. De laatste tijd is zij erg prikkelbaar en kan bij het minste of geringste kwaad worden. Haar vriendinnen zoekt zij steeds minder op; het contact is er niet meer, zij voelt zich ´een vreemde´.

Het bewustzijn ontspringt in onze prefrontale cortex – een stuk van het rationele brein. Het is dat deel van de hersenen dat ons typisch mens maakt. ´Hogere-orde´-processen zoals plannen, nuanceren, in perspectief zien, uitstel van beloning… zijn het gevolg van de werking van deze hersenstructuur.

In ideale omstandigheden zijn het emotionele systeem en de prefrontale cortex in verbinding en werken ze samen. Een nauwe samenwerking is van cruciaal belang om in de ´flow´ te komen. Het emotionele brein geeft energie en richting aan, het rationele brein organiseert de uitvoering.

Het emotionele brein functioneert echter vaak onafhankelijk van ons rationele brein. Het emotionele brein heeft het vermogen om de prefrontale gebieden tijdelijk uit te schakelen. Denk maar aan situaties waar er plots gevaar opduikt of wanneer een potentiële seksuele partner in de ooghoeken opduikt.
Bij aanhoudende stress zien we dat het emotionele brein het prefrontale als het ware uitschakelt. We weten eveneens dat taal en ons denken slechts een beperkte invloed en controle hebben op het emotionele brein. Paniekaanvallen zijn vaak volledig irrationeel en onverklaarbaar. Inpraten op de persoon in paniek helpt slechts gemiddeld tot niet.

HOE KUNNEN WE HET EMOTIONELE BREIN TERUG GENEZEN WANNEER HET OP HOL IS GESLAAN? HOE KUNNEN WE ONS EMOTIONELE SYSTEEM TERUG ´RESETTEN´ NA NEGATIEVE ERVARINGEN, NA T(T)RAUMA?

Volgens Dr. David Servan-Schreiber kunnen we het emotionele systeem beïnvloeden wanneer we methodes aanwenden die rechtstreeks op het lichaam inwerken. Door het lichaam als ingang te nemen, worden de natuurlijke mechanismen van zelfgenezing aangesproken. De omweg via ons rationele brein door middel van taal en probleemanalyse wordt bij deze methodes niet genomen!

In dit artikel wordt er een focus gelegd op het hart en een bewuste ademhaling: hartcoherentietraining.

ONS HART, EEN WONDERLIJK ORGAAN

Uit allerlei wetenschappelijk onderzoek wordt duidelijk dat het hart een wonderlijk orgaan is. Het is een complex en zichzelf organiserend centrum dat informatie verzamelt en verwerkt, boodschappen uitzendt en communiceert.

  • Ondertussen is geweten dat het hart een eigen netwerk telt van 10.000-den neuronen.
    Dit “hartbrein” is een complex systeem met een eigen geheugen wat in staat is om onafhankelijk van de hersenen beslissingen te nemen. Het hart kan naast autonoom beslissen ook onze hersenen beïnvloeden.
  • Het hart blijkt een variatie uit te stralen in elektromagnetisch veld, wat invloed heeft op alle cellen van het lichaam.
  • Het hart is tenslotte een hormoonfabriek. Het maakt adrenaline, oxytocine en het ANF-hormoon aan. Dit laatste reguleert de bloeddruk.

HART EN HERSENEN ZIJN ÉÉN INTELLIGENT GEHEEL

Er is een enorme wisselwerking tussen het hart en de hersenen. Raakt het emotionele brein van slag, dan raakt het hart uitgeput. En dit heeft dan zijn weerslag op onze bloeddruk, het immuniteitssysteem en het verouderingsproces. Als het hart ontregeld geraakt, sleept het het emotionele brein mee…

Als er een medicijn zou bestaan dat de relatie tussen het hart en de hersenen in harmonie zou brengen, zou dat een positief effect hebben op het gehele organisme en bovenal op ons welbevinden. Het zou het verouderingsproces vertragen, stress en vermoeidheid verminderen, een einde maken aan angst- en paniek aanvallen en ons tegen depressies beschermen. We zouden ´s nachts beter kunnen slapen en overdag zouden we een optimale concentratie kunnen behouden. Het zou een middel zijn tegen hoge bloeddruk en een goed werkend anti-depressivum.

Lang is gedacht dat het hart beïnvloed werd door de hersenen en niet andersom. Uit recent wetenschappelijk onderzoek blijkt echter dat met name de hersenen worden beïnvloed door het hart. Uit onderzoek is gebleken dat er meer informatie wordt verstuurd door het “hartbrein” naar de hersenen dan andersom. Deze informatie komt de hersenen binnen via het emotionele brein.

Hieruit is geconcludeerd dat het mogelijk zou moeten zijn om via een beïnvloeding van het hart de informatie naar de hersenen, het emotionele brein in het bijzonder, te beïnvloeden.

Door letterlijk ons hart te leren controleren, leren we tegelijkertijd om ons emotionele brein te beheersen (en omgekeerd !).

HARTRITMEVARIABILITEIT (HRV)

De sterkste verbinding tussen het het hart en het emotionele brein loopt via het autonome zenuwstelsel. Dit zenuwstelsel regelt de werking van onze organen, en valt buiten onze wil en bewustzijn. Het autonome zenuwstelsel bestaat uit een gaspedaal (adrenaline en noradrenaline gestuurd) en een rempedaal (acetylcholine gestuurd).

Ortho- en parasympatisch zenuwstelsel - blogartikel hartcoherentietraining.be - Oosterzele - Gent - Mathieu Devies

Het sympatische zenuwstelsel (gaspedaal) heeft de overhand ingeval van een ´vecht-of-vlucht-reactie´ waarbij het lichaam op activiteit wordt voorbereid. Er treedt daarbij een verhoogde hartslag op, de ademhaling wordt sneller en oppervlakkiger, spieren worden aangespannen, er is een verhoogde bèta-activiteit in de hersenen, een toegenomen huidgeleiding en men gaat transpireren.

Het parasympatische zenuwstelsel (rempedaal) treedt in werking zodra het lichaam wordt voorbereid op inactiviteit (rust en ontspanning). Hierbij verlaagt de hartslag, wordt de ademhaling dieper en langzamer, nemen de spierspanning transpiratie af.

Zowel onze rem als onze gaspedaal moeten in topconditie zijn zodat ze elkaars werking kunnen opheffen. Op deze manier kunnen mens en dier zich pijlsnel aan de invloeden van de omgeving aanpassen.

Bv. wanneer een konijn zit te grazen, veilig voor zijn hol, kan het elk moment zijn maaltijd onderbreken, zijn kop oprichten, zijn oren spitsen die de omgeving verkennen als radar, en de lucht opsnuiven om de aanwezigheid van een roofdier vast te stellen. Van zodra het sein ´veilig´ gegeven wordt, zet het vlug zijn maal verder.

De directe weerslag van het verkeer tussen het emotionele brein en het hart is de normale veranderlijkheid van onze hartslag, de hartritmevariabiliteit (HRV). Omdat de twee systemen van het autonome zenuwstelsel altijd in evenwicht zijn, zijn ze voortdurend bezig het hart te versnellen en af te remmen. Daarom is de pauze tussen twee opeenvolgende hartslagen nooit gelijk. Ons hart klopt dus niet regelmatig! Er vindt voortdurend een versnelling en vertraging van ons hartritme plaats. De versnelling van het hartritme wordt veroorzaakt door de gaspedaal – het sympathische zenuwstelsel. Vertraging van het hartritme wordt veroorzaakt door de rem – het parasympathische zenuwstelsel. De analyse van de hartritmevariabiliteit geeft dus inzicht in de functie van het autonome zenuwstelsel.

Wetenschappers en artsen beschouwen hartritmevariabiliteit als een belangrijke gezondheids- en fitheidsindicator. Het geeft eigenlijk de flexibiliteit aan van lichamelijke onderdelen en functies. Het reflecteert onze mogelijkheden om op stress en omgevingsomstandigheden te reageren. Hartritmevariabiliteit geeft ook onze biologische leeftijd aan. Als we jong zijn, hebben we een grotere variatie dan als we ouder zijn.

Een blogartikel over hartritmevariabiliteit kan je hier vinden.

Hartcoherentie

Vele activiteiten zoals ademhaling, lichamelijke beweging en zelfs gedachten beïnvloeden je autonome zenuwstelsel. Onderzoek door het HeartMath Institute in Californië heeft aangetoond dat gevoelens en emoties de grootste invloed hebben op je hartvariatie.
Wanneer mensen hun aandacht op hun hart richten en een gevoel van liefde, waardering of positieve zorg oproepen, leidt dit onmiddellijk tot een meer coherent hartritme.

De hartcoherentietraining gaat ervan uit dat de hartritmevariabiliteit je emotionele toestand beter weerspiegelt dan enig ander orgaan. Als je je gemiddelde hartslag elke seconde meet en deze achterelkaar zet in een lijngrafiek, krijg je een bepaald patroon. Dit patroon kan grillig en puntig zijn of vloeiend. Daarnaast kan de lijn een hoge of lage variatie laten zien.

Als je bang bent, zenuwachtig of gefrustreerd dan is de hartritmevariabiliteit ongelijk en onregelmatig. De hartritmevariabiliteit ziet er dan uit als opgejaagde bergpieken. Het hart kan ook een ander patroon laten zien. Dat is het geval wanneer je merkt dat je vertrouwd of gewaardeerd wordt, wanneer je leuke dingen doet en daarvan geniet. Het hartritme heeft dan een patroon dat er veel glooiender uitziet. De wetenschap noemt dit coherentie.

Hartcoherentie bij stress en onrust versus bij kalmte en positieve emoties - Oosterzele - Gent - hartcoherentietraining.be - Mathieu Devies

Hart en brein zijn in hartcoherentie helemaal op elkaar afgestemd. Onze hartslag, hersengolven en ademhaling hebben allemaal een bepaald ritme. Bij hoge hartcoherentie gaan deze ritmes resoneren, daarbij gaan twee of meer trillingen van (bijna) gelijke snelheid elkaar treffen waardoor een vibratie ontstaat. In dat geval communiceren ons brein, hart, zenuwstelsel en hormoonsysteem optimaal, het lichaam verbruikt efficiënt zijn energie. Je voelt je prettig en kunt helder denken.

Bij hartcoherentie doen zich verschillende fysiologische effecten voor die gunstig zijn voor ons lichaam en geest:

  • daling van cortisol en andere stresshormonen
  • daling van de bloeddruk (door daling van cortisol)
  • stijging van het verjongingshormoon DHEA
  • ook de productie van immuunglobulinen, de eerste verdediging tegen infecties en dergelijke, is gecorreleerd met de mate van chaos en coherentie
  • evenwicht en stabiliteit in het autonome zenuwstelsel.

In een coherente status van het hart krijgt het emotionele brein de boodschap dat de situatie veilig is. De gekende stressreacties fight/flight/freeze kunnen verlaten worden en plaats maken voor exploratie, groei en veerkracht.

HOE KUNNEN WE IN EEN TOESTAND VAN HARTCOHERENTIE KOMEN EN WAT IS EEN HARTCOHERENTIETRANING?

De hartslag en hartritmevariabiliteit worden aangestuurd door het autonome zenuwstelsel en dit staat op haar beurt weer sterk onder de invloed van gevoelens, emoties, én de ademhaling.

Met hartcoherentietraining wordt met behulp van ademhalingsoefeningen geleerd adem te halen op persoonlijke resonantiefrequentie. De relatie tussen de ademhaling en de hartslag werd al in de derde eeuw voor Christus in medische geschriften aangehaald. De oude Chinezen gingen uit van een samenhang tussen de gezondheid en een harmonisatie van de ademhaling en bloedcirculatie. De ademhaling is ook van invloed op het autonome zenuwstelsel door zijn effect op de bloedstroom en slagaderlijke druk.

Bij hartcoherentietraining leert men wat het effect van de ademhaling op de hartritme variabiliteit is waarbij de eigen hartslag bekeken kan worden en geleerd wordt wat stress met het lichaam doet. Een biofeedback apparaat zorgt er tijdens de training voor dat er nog beter ontspannen kan worden en er een coherenter hartritme verkregen worden. Uit diverse onderzoeken blijkt dat hartcoherentietraining (ademhalingsoefeningen in combinatie met biofeedback) leidt tot een verhoging van de hartritmevariabiliteit.

Men kan aan de slag met een biofeedback apparaat, met een training bij een hartcoherentiecoach of met onderstaande oefening uit het boek van Dr. David Servan-Schreiber.

HARTCOHERENTIE-OEFENING

De oefening bestaat uit drie stappen.

1 Hartfocus
Je legt je hand op je hart. Je hart zit iets meer naar rechts dan de meesten denken. Richt je aandacht vervolgens op je hart.

2 Hartademhaling
Je haalt rustig adem door je hart, ademt vooral goed uit – alsof de zwaartekracht je adem naar de grond trekt. Over iedere ademhaling doe je zo´n 12 tellen, 6 in en 6 uit. Doe dit tot je ademhaling rustig wordt, als vanzelf gaat.

3 Hartgevoel
Blijf ademen door het gebied van het hart. Denk terug aan een moment dat je je erg prettig voelde en probeer dat moment opnieuw te beleven. Het kan een moment van zorg, aandacht of nabijheid zijn voor een ander, of je huisdier; het kan om een vakantie-ervaring gaan of een hele leuke sportieve ervaring. Sta stil bij dit positieve gevoel, geef jezelf toestemming het te voelen.

Je kunt deze oefening bijvoorbeeld iedere dag 5 minuten doen. De methode kan je helpen om onmiddellijk je stress te verminderen. De stappen van hartfocus, hartademhaling en hartgevoel nemen een minuut in beslag. Hoe meer je de methode traint op momenten dat je niet al te gespannen bent, lekker in je vel zit, hoe beter je deze kunt toepassen als je angstig bent of een paniekaanval dreigt te krijgen. Door deze oefening zorg je er ook voor dat de verstoorde biochemische balans in je hoofd zich weer herstelt.

TEN SLOTTE

Bij T(t)rauma komen mentale denkprocessen bewust en onbewust vast te zitten in rigiditeit en chaos. Hartcoherentie-training kan gebruikt worden als een techniek om de emoties te reguleren en om aan trauma gerelateerde ongewenste fysiologische processen stil te leggen of te balanceren. Op deze manier nemen de rigiditeit en chaos af. Met deze ´life-hack´ ervaar je meer zelfcontrole. Het emotionele systeem kan uit de ´alarm modus´ komen en zich richten op herstel, harmonie en veerkracht.

Voor sommige mensen is het ontsluiten en bevrijden van het hart in het begin erg moeilijk, pijnlijk of zelfs angstwekkend. Coaching en ondersteuning kan hierin belangrijk zijn. Aan de hand van biofeedback apparatuur kan er op korte termijn zeer doelgericht gewerkt worden.

Door het hartritme te optimaliseren en geregeld in coherentie te brengen, kunnen we meer weerstand aan stress bieden. We kunnen ons angstcentrum in het emotionele systeem onder controle houden en bouwen levensenergie op.

MEER WETEN?

  • Uw brein als medicijn“, Dr. David Servan-Schreiber. 2003 Editions Robert Laffont, Parijs. Vertaling: Kosmos Z&K uitgevers Utrecht / Antwerpen. ISBN 9021528490
  • Blijven ademen, hartcoherentie als antwoord op burn-out, hyperventilatie en stress“, Katrien Geeraerts, Louis Van Nieuland. 2017 M-Books. ISBN 9789022333693
  • https://www.heartmath.com/
  • New York Times (Blendle). In dit artikel in NYT wordt het “Controlled breathing” genoemd. “Het vermindert stress, verbetert je immuunsysteem en maakt je alerter. Het helpt bij slapeloosheid, depressies en concentratie-problemen. De oefeningen grijpen diep in op het zenuwstelsel en reguleren hormonen. Lichaam en geest komen tot rust. Het kan net zo goed werken als medicijnen zoals anti-depressiva.”

Onderstaande videofragment uit de documentaire “Transcendence“. In dit kort stuk video van 2 minuten spreken Libby Weaver en Joe Dispenza over ons autonoom zenuwstelsel, bewuste ademhaling en hartcoherentie.

Veel succes,
Mathieu Devies

PS: Heb je nog vragen naar aanleiding van deze blog? Laat een berichtje na, of bel ons op.

Deel dit artikel